Osamu Dazai - "Zatracenie"

Sztuka upadania

 

Powieść z elementami autobiograficznymi, w której Osamu Dazai opisuje losy swojego alter-ego. Odważna i przejmująca. Piekielnie smutna. Odsłania prawdziwy trud życia człowieka udręczonego chorobą duszy.

Główny bohater, Yozo, chłopak z prowincji cierpi na społeczną fobię – ludzie budzą w nim strach. By przetrwać jakoś szkołę przybiera postać Stańczyka z obrazu Ezopa i Jana Matejki. Wymyśla błazeństwa, by rozśmieszać innych, choć w istocie targa nim rozpacz, i, jak sam mówi, nic nie można na to poradzić. Gdy dorasta, wyjeżdża do Tokio, w nadziei, że zostanie wielkim malarzem. Wkrótce olewa szkołę z internatem, do której wysłał go ojciec, na rzecz szkółki malarskiej, gdzie odkrywa, czym jest prawdziwe życie. Poznaje alkohol, papierosy i prostytutki, i uświadamia sobie, że są lekiem na lęk przed drugim człowiekiem. Nie bez znaczenia jest fakt, że kobiety lgną do niego jak ćmy do światła, choć w jego sercu próżno szukać choćby iskierki nadziei. Nic więc dziwnego, że Yozo zatraca się w nałogach, a opis tego zatracenia stanowi istotę książki.

Poczucie wstydu, niska samoocena oraz lęk przed drugim człowiekiem jest tak silny, jak ambicje ojca, by syn poszedł w jego ślady. Gdy ten dowiaduje się o pierwszej nieudanej próbie samobójczej Yozo, stosunek do dziecka zmienia się radykalnie „jakby obrócił dłonie”, czuje obrzydzenie i wściekłość i wyrzeka się syna. Yozo trafia pod dach przyjaciela rodziny, staje się bezimiennym, miernym rysownikiem, który, pozostawiony sam sobie, otulony całunem wstydu i upokorzenia opada niczym kotwica na samo dno.

Wykluczeni – żałośni nieudacznicy, ludzie na bakier z prawem, to o nich jest ta historia, wśród nich obraca się główny bohater, bo tylko oni są prawdziwi, są „żywi” i tylko wśród nich potrafi się odnaleźć. Yozo nie nadaje się ani do życia w grupie, ani do posłusznego spełniania oczekiwań otoczenia. Jest więc skazany na społeczną izolację.

Nie sposób żyć w takim świecie, nie da się żyć w takim kraju, zdaje się mówić autor ustami Yozo i mówi naprawdę. „Zatracenie” to ostatnia powieść Dazaia napisana na krótko przed jego kolejną próbą samobójczą, tym razem skuteczną. Urodzony w 1909 roku, jest świadkiem klęski, która pogrąża naród w okupionej straszliwą ofiarą wojnie. Jak żyć w powojennej rzeczywistości? Książka jak i sam autor mówią jasno: jest to niemożliwe.